Phát triển bền vũng mô hình nuôi tôm trên cát

Các tỉnh miền Trung có bờ biển dài với nhiều tiềm năng để phát triển ngành nuôi trồng thủy sản trong đó có nuôi tôm. Kể từ năm 2000 nhiều vùng nuôi tôm trên cát đã manh nha hình thành tại khu vực này và giúp cho hàng ngàn hộ nông dân thoát nghèo. Theo Tổng cục thủy sản (Bộ NN&PTNT) thì nuôi tôm trên cát là một hướng đi cần nghiên cứu để phát triển trong tương lai gần.

Đánh giá của ngành thủy sản cho thấy khu vực duyên hải miền Trung có rất nhiều tiềm năng để phát triển nghề nuôi tôm trên cát. Diện tích đất cát của các tỉnh miền duyên hải miền Trung kéo dài từ Thanh Hóa đến Bình Thuận lên tới 100000 ha.

Tuy đã phát triển từ những năm 2000 nhưng thời kỳ đầu phong trào nuôi tôm trên cát phát triển khá chậm chạp do chi phí xây dựng hạ tầng cao, sử dụng cạn kiệt nguồn nước ngầm, phá rừng…

Đánh giá của tổng cục thủy sản cho thấy: “ kể từ khi áp dụng các kỹ thuật mới vào nghề nuôi tôm thâm canh ít sử dụng nước, sử dụng chế phẩm sinh học để tái sử dụng nước thải, sử dụng màng chống thám HDPE lót đáy hồ nuôi… phong trào nuôi tôm trên cát đã phát triển rộng khắp ở các địa phương duyên hải miền Trung”.

Báo cáo của Tổng cục Thủy sản cho thấy, giai đoạn 2010-2016, diện tích nuôi tôm trên cát tăng trung bình khoảng 7,5%, từ 2.381ha lên 3.734ha; sản lượng tăng trung bình 5%, từ 30.844 tấn lên 41.705 tấn.

Mô hình nuôi tôm trên cát có nhiều tiềm năng đẻ phát triển mạnh mẽ

Với việc đầu tư cho thâm canh, cho khoa học kỹ thuật vào ngành nuôi tôm nhiều mô hình nuôi tôm trên cát tại Hà Tĩnh, Quảng Nam, Quảng Ngãi đã cho năng suất và chất lượng sản phẩm đều tăng lên nhanh chóng.

Báo cao của Sở NN&PTNT tỉnh Hà Tĩnh cho biết hiện tại sau khi khắc phục sự cố môi trường biển thì môi trường biển của Hà tĩnh và các tỉnh duyên hải miền trung đã được phục hồi. Nhờ đó ngành nuôi trồng thủy sản đặc biệt ngành nuôi tôm không chỉ của Hà Tĩnh mà ở các địa phương khác cũng đang phát triển mạnh mẽ trở lại.

Hiện tại ở Hà Tĩnh không thiếu những đơn vị nuôi tôm cho thu nhập hàng tỉ đồng mỗi năm nhờ mô hình nuôi tôm trên cát sử dụng màng HDPE chống thấm và các giải pháp kỹ thuật khác. Tiêu biểu trong số đó là: Công ty TNHH Growbest Hà Tĩnh ở xã Kỳ Phương, Kỳ Nam (thị xã Kỳ Anh). Năm 2014, Công ty TNHH Growbest Hà Tĩnh đã bỏ ra gần 100 tỉ đồng để đầu tư cơ sở hạ tầng cho cả 3 khu nuôi với tổng diện tích 36,8ha ở các xã Kỳ Phương, Kỳ Nam.

Mặc dù chịu thiệt hại hàng chục tỉ đồng từ sự cố ô nhiễm môi trường biển nhưng bằng kinh nghiệm, kỹ thuật, các kỹ sư, công nhân Công ty TNHH Growbest Hà Tĩnh đã không bỏ cuộc, giành thắng lợi vụ tôm ngay trong thời điểm “tâm bão”. Hiện tại, hàng chục ao nuôi tôm thẻ chân trắng đang đến kỳ cho thu hoạch với sản lượng đạt 60-70 tấn/ha/năm, với giá thu mua hiện nay công ty thu về 1-2 tỉ đồng/ha/năm.

Khu nuôi tôm trên cát rộng 15 ha của công ty Thành Đạttại xã Cẩm Hòa, huyện Cảm Xuyên cũng thu được nhiều thành công. Năng suất của khu vực nuôi tôm trên cát này lên tới 50 tấn/ha mang lại thu nhập cao cho công ty.

Với kỹ thuật nuôi tôm theo quy trình mới, các cơ sở nuôi tôm trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đã làm chủ được công nghệ, giảm chi phí đầu tư, khắc phục khó khăn do ô nhiễm nguồn nước để nuôi tôm đạt năng suất, chất lượng cao. Đồng thời, Hà Tĩnh đã mạnh dạn, quyết liệt trong công tác chỉ đạo, quy hoạch diện tích nuôi tôm của địa phương, đặc biệt đã thu hút doanh nghiệp tham gia triển khai nuôi tôm công nghệ cao trên cát.

Những con số từ Tổng cục thủy sản cho thấy năng suất nuôi tôm trên cát so với bình quân cả nước thường cao hơn 10-14 tấn/ha. ở nhiều địa phương như Quảng Nam năng suất nuôi tôm trên cát còn cao hơn nuôi tôm thông thường tới 20 tấn/ha, quảng Ngãi khoảng 17 tấn.

Các tỉnh khu vực Nam Trung Bộ là những nơi có nhiều ợi thế để phát triển nghề nuôi tôm trên cát. Riêng Bình Thuận chiếm 28% diện tích nuôi tôm trên cát của cả nước. Các tỉnh Ninh Thuận, Phú Yên còn số lần lượt là 16 và 14%.

Nuôi tôm trên cát đã và đang góp phần không nhỏ vào công tác xóa đói giảm nghèo của các địa phương ven biển miền Trung. Cùng với đó mô hình nuôi tôm trên cát sử dụng màng HDPE chống thấm giúp tận dụng những vùng đất cát hoang hóa kém hiệu quả, tạo công ăn việc làm và thu nhập cho người dân.

Quy hoạch tổng thể để phát triển mô hình nuôi tôm trên cát.

Vụ trưởng Vụ nuôi trồng Thủy sản như Văn Cần trong một hội nghị phát triển ngành nuôi tôm ở Hà Tĩnh gần đây cho biết: Mô hình nuôi tôm trên cát đã nâng cao hiệu quả sử dụng đất tại các tỉnh duyên hải vên biển, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân và đã góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy kinh tế xã hội khu vực miền Trung.

Vụ trưởng Như Văn Cẩn nhấn mạnh:” Tuy nhiên, nếu quản lý không tốt có thể phát sinh nhiều hệ lụy như: Hạ tầng vùng nuôi chưa đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật; chưa có ao lắng, xử lý nước, bùn thải... dễ gây ô nhiễm môi trường; việc sử dụng thuốc, hóa chất tùy tiện trong sản xuất, chất thải chưa được xử lý đã thải trực tiếp ra môi trường dễ gây tăng nguy cơ lây lan dịch bệnh... Ngoài ra, việc phát triển không theo quy hoạch có thể làm ảnh hưởng đến diện tích rừng phòng hộ ven biển và nguồn nước ngầm ngọt tại các khu vực này”

Tổng cục phó Tổng cục Thủy lợi cho rằng nghề nuôi tôm trên cát hiện nay ở các tỉnh miền Trung chủ yếu mới ở dạng tự phát mà chưa có quy hoạch toàn diện tổng thể. Quy hoạch các công trình thủy lợi để phục vụ cho ngành nuôi trồng thủy sản cũng chưa nhận được sự quan tâm đúng mức.

Lãnh đạo doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản hàng đầu tại Hà tĩnh là ông Mai Văn Hoàng ở công ty Growbest cho rằng việc nuôi tôm trên cát tại Hà tĩnh và các tỉnh trung Bộ đòi hỏi phải có nghiên cứu và căn cứ cụ thể vào đặc điểm tự nhiên của từng vùng. Như các tỉnh ảnh hưởng sự cố môi trường biển vừa qua nếu chỉ sử dụng nước mặn để nuôi thì sẽ rất nguy hiểm nhưng nếu lấy nước ngọt bằng hệ thống nước ngầm sẽ dẫn đến nhiễm kim loại nặng. Cho nên phải xây dựng các ao chứa quy mô lớn để điều chỉnh nước bảo đảm mới đưa vào ao nuôi. Đặc biệt, không nuôi quá dày khi cơ sở hạ tầng chưa bảo đảm, mật độ thả nuôi khu vực Hà Tĩnh nên từ 200-300 con/m².

Cần một quy hoạch tổng thể để phát triển mô hình nuôi tôm trên cát

Trong khi đó, ở tầm quy hoạch cấp tỉnh, ông Lê Đình Sơn, Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh cho rằng, sau sự cố môi trường biển từ đầu năm 2017 môi trường, biển đã an toàn, hoạt động nuôi tôm trên cát tiếp tục duy trì, phát triển thành công. Hiện Hà Tĩnh đã có 400ha đưa vào nuôi trồng; quy hoạch 1.000ha nuôi tôm trên cát; hình thành 8 vùng nuôi tập trung. Tuy nhiên, để mô hình này phát triển bền vững, kiến nghị Chính phủ có quy hoạch vùng, liên vùng các tỉnh Bắc Trung Bộ, tạo điều kiện cho các địa phương xây dựng kết cấu hạ tầng trên bờ như: hạ tầng vùng nuôi tôm, khu tránh trú bão, giao thông...

Bộ trưởng Bộ NN & PTNT ông Nguyễn Xuân Cường khẳng định tại Hội nghị này mặc dù nuôi tôm trên cát tại các tỉnh duyên hải iền Trung có nhiều điều kiện tự nhiên hết sức thuận lợi song cũng còn tiềm ẩn rất nhiều rủi ro  mà các bên liên quan cần hết sức quan tâm. Rủi ro lớn nhất là ảnh hưởng từ biến đổi khí hậu mà dễ nhận thấy nhất là những biến đổi mạnh mẽ của thời tiết tại khu vực. nắng nóng gay gắt, hạn hán vào mùa hè, lạnh vào mùa đông, nguy cơ bão nhiệt đới và các hiện tượng thời tiết cực đoan đe dọa  sự phát triển của ngành nuôi tôm và của mô hình nuôi toomtreen cát.

Cũng theo Bộ trường Nguyễn Xuân Cường ngoài những thách thức về thời tiết thì nguồn nước mặt, nước mặn và nước ngọt phục vụ cho ngành nuôi tôm cũng rất hạn chế. Đầu tư cơ sở hạ tầng do người dân thực hiện nên chủ yếu chỉ ở mức nhỏ lẻ chưa đồng bộ. Tuy vậy thực tế đã chỉ ra rằng nếu đầu tư bài bản, làm đúng quy trình kỹ thuật thì hiệu quả của mô hình nuoi tôm trên cát là không thể phủ nhận.

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh thêm; “Với nhiều tiềm năng sẵn có, khu vực Duyên hải miền Trung có tiềm năng rất lớn để phát triển nuôi tôm trên cát. Nếu khai thác đúng lợi thế, thực hiện nghiêm ngặt quy trình nuôi, chịu đầu tư thì năng suất tôm đạt 20-40 tấn/ha không phải là vấn đề”

Được biết hiện tổng cục thủy sản cũng đang tiến hành kiểm tra, rà soát lại các vùng nuôi tôm trên cát; xây dựng quy hoạch phát triển tổng thể các vùng nuôi tôm trên cát ở các địa phương. . Mục tiêu đến năm 2020 sẽ đưa diện tích nuôi tôm (chủ yếu ở các tỉnh miền Trung lên 4500 ha. Với sản ượng khoảng 60000 tấn; năm 2025 co số này lần lượt là 7000 ha và 110.000 tấn.

Về lâu dài để mô hình nuôi tôm trên cát mang lại hiệu quả cao, bền vững với môi trường đòi hỏi Nhà nước cần phải có chính sách cụ thể trong phát triển diện tích nuôi tôm, bảo vệ rừng ngập mặn ven biển, chính sách trong phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ cho nuôi trồng và chế biến để con tôm được nuôi trên cát thực sự mang lại cuộc sống ấm no bền vững cho người dân .